Voorgeschiedenis 

(Ansichtkaart van Rienk Oosting)
Voor 1795 was er niet echt sprake van een landelijk georganiseerd postwezen. De post werd verzorgd door particulieren of lokale overheden. Naar Veendam zal het briefvervoer waarschijnlijk over het water hebben plaatsgevonden door beurtschippers en trekschuitvaarders.

* 1795 tot 1806 Bataafsche republiek

  • Bij decreet van 12-1-1799 werden alle posterijen natioanaal verklaard.
In werkelijkheid veranderde er voorlopig nog niets.
  • Op 1-1-1803 werd een nieuwe postorganistaie voor het hele land ingevoerd
Er kwamen 28 hoofdkantoren, 34 onderkantoren en 13 bijkantoren.  

* 1806 tot 1810 Koninkrijk Holland

De organisatie van het postwezen werd verder uitgerbreid.
  • 17-4-1807 In artikel 11 van de nieuwe regeling stond opgenomen dat het vervoer van brieven tot staatsmonopolie werd verheven.

 

* 1810 tot 1813/4 Inlijving bij het Fransche Keizerrijk

  • Het postwezen werd onder Fransch Bewind gebracht.
De posterijen werden onderverdeeld in departementen. Departement 123 was Wester Eems. Hieronder vielen Assen, Groningen, Delfzijl, Meppel, Weener (Ost-Friesland) en Winschoten. Veendam werd nog niet als kantoor genoemd.

De brieven naar Veendam werden vanaf Zuidbroek bezorgd en deze regeling veroorzaakte onnodige vertraging; althans zo oordeelde het gemeentebestuur van Veendam en in 1809 werden dan ook pogingen aangewend om een directe verbinding met Assen te krijgen; men wees daarbij op de belangrijkheid van Veendam en op de goede verbindingswegen.

Op het verzoek werd door de directeur-generaal van het voormalig Koninkrijk Holland een gunstige beschikking genomen en bepaald, dat met ingang van 1 juli 1810 de postroute Assen-Oost Friesland over Veendam zou lopen.

Door J. Woortman c.s. was in 1803 een nieuwe weg aangelegd (nu nog steeds Woortmanslaan geheten) van Wildervank naar Borger- en Kielstercompagnie, welke tot koninklijke postweg werd gekozen, met voortzetting langs het Oosterdiep over Meeden naar Winschoten.

In Veendam werd in het hotel Wildeman (later achtereenvolgens hotel Everts, hotel Doewes) een bijkantoor der posterijen gevestigd, mede voor Wildervank, welk bijkantoor rekenplichtig zou zijn aan het postkantoor te Weener Oost Friesland. Door deze regeling werd de route, die vroeger over Groningen-Zuidbroek liep, met zeven uur verkort. Driemaal per week kreeg men nu de brieven en nieuwspapieren en men was zeer tevreden met deze in die dagen gunstige regeling.

Tot brievengaarder van dit bijkantoor werd benoemd de kastelein Wijndelt Jans de Groot, die een borgstelling van 300 gulden moest leveren voor "deszelfs goede en rigtige administratie". Tot borgen "ten behoeve van het Koninkrijk Holland" stelden zich Willem Brans, koopman en Tebbe Smit, kapitein te Veendam.

Slechts korte tijd echter hoorde men door Veendam het wielgeratel van de postkoets want met ingang van I april 1811 werd zonder opgave van redenen (waarschijnlijk de invloed van de stad Groningen) door de Prins-Aartsthesaurier de route weer over Groningen gelegd, ondanks hevige protesten van Veendam.

Niets mocht baten en voortaan werden brieven en nieuwspapieren wederom te Zuidbroek afgegeven, wat een vracht van 6 stuivers voor elke brief betekende. Voordien betaalde men slechts 2 stuivers. Het verzenden van post uit Veendam was kostbaar en slechts een kleine groep mensen kon zich deze luxe permiteren. Dit zal ook de reden zijn dat brieven e.d. met postale aanduidingen van Veendam moeilijk/zo niet zijn te vinden. Pas in 1847 kwam hier verandering in.

* 1813/4 tot 1850 Herstel Koninkrijk der nederlanden

  • 1-10-1815 De posterijen van Zuid- en Noord-Nederland worden weer samengevoegd.
Verder veranderde er niets wezenlijks in de regelgeving. Het bleef als onder de Fransche periode. In de provincie Groningen bleven de drie kantoren Delfzijl, Groningen en Winschoten. Deze kantoren hadden stempels voor zowel gefrankeerde -, als ongefrankeerde stukken.
  • 1829 Invoering dagteekeningstempel voor voor alle poststukken
Dezelfde kantoren als hierboven worden in de stempeloverzichten genoemd.
  • Vanaf 1837 Invoering dagteekeningstempel met cijfer voor maand (Vellinga nr 29)
 Hotel Everts op de hoek Oosterdiep/Molenstreek, waar een postkoets voor de deur staat.
 
Het lijstje van postkantoren in de huidige provincie Groningen wordt uitgebreid met Veendam.
  • 24-12-1844 Bij circulaire 348 werden nieuwe voorschriften omtrent het stempelen gegeven. Invoering van Franco-dagteekeningstempel zonder jaartal. (Vellinga nr 30)
De franco-dagteekeningstempel nr 30 werd de vertrekstempel voor gefrankeerde brieven en moest met blauwe inkt worden afgedrukt. De dagteekeningstempel nr 29 bleef van kracht voor ongefrankeerde brieven en moest in rood worden afgedrukt.
 
Met ingang van 1 oktober 1847 werd het postkantoor te Veendam opgericht, benevens een distributiekantoor te Wildervank. Tot directeur werd benoemd de heer H.M.A.Bertling.
Het postkantoor werd waarschijnlijk gevestigd in het toenmalige hotel Everts. Reeds in 1810 was hier een bijkantoor gevestigd, alsmede een veerhuis en halteplaats voor postwagens en diligences. Het hotel was gelegen aan het Oosterdiep-hoek Molenstreek.
Logementhouder Everts had meerdere relaties met de posterijen en het personeel. Zo was hij in 1830 getuige van het huwelijk van directeur Bertling en mej. Jeltje Oomkes Vos en verkreeg hij in 1854 een concessie voor een diligencedienst tussen Veendam, Meeden en Winschoten.
Zelf was hij in 1815 getrouwd met Trijntje Wijndelts de Groot, dochter van de reeds genoemde brieven-gaarder Wijndelt Jans de Groot.
Zo rond 1865 gaat het hotel Everts over in handen van Azing Venema. Dit was maar van korte duur, want in 1867 werd Aage Doewes de nieuwe logementhouder.
 
Het eerste gebruik van de Veendammer stempels is bekend vanaf 1847. Hierna ga ik voor alle stempels uit van de PEP-nummering (Postmerken & Postinrichtingen Dl 1) De Vellinga-stempel nr 29 voor Veendam is PEP 3180-02 en de Vellinga-stempel 30 voor Veendam is PEP 3180-01.
 

Naast de postkantoren waren hier in de provincie ook diverse distributie- kantoren, waarvan Beerta, Hoogezand en Zuidbroek een eigen stempel hadden (Vellinga nr's 31-31b en 32-32b). Verdere behandeling van deze distributie alsmede de postkantoren, anders dan Veendam, worden hieronder niet behandeld.

* Na 1850 

  • In navolging van Engeland, waar de posthervorming reeds in 1840 inzette, ging men hier te lande in 1850 ook over tot een verbetering van het postwezen. Een heel belangrijke wijziging was het invoeren van postzegels. Verder werd het aantal postkantoren flink uitgebreid van 94 naar 120. De distributiekantoren werden hulpkantoren en ook hier breidde het aantal uit. Op het platteland werden bestelhuizen opgericht.

De stoomtrein naar groningen staat onder stoom op het station Nieuweschans.

De routes van de diligences en postwagens in Veendam ondergaan na 1867 grote wijzigingen door het in gebruik ne­men van de spoorlijn Groningen-Winschoten. Reeds op 20 april 1866 richten de ondernemers Azing Ve­nema en Jurjen Eerkes zich tot Gedeputeerde Staten der Provincie Groningen met het volgende verzoek: Azing Venema en Jurjen Eerkes, logementhouders wonende te Veendam, ondernemers van eene diligence dienst onder de firma Venema en Eerkes, daarbij te kennen gevende, dat ze bij de opening van de spoor­weg Groningen- Winschoten hun diligence dienst tusschen Veendam en Groningen wenschen te staken en vergunning verzoekende om alsdan dadelijk twee Postwagens te doen rijden tusschen Veendam en het station van den spoorweg te Zuidbroek waarvan de eene zal rijden langs het Oosterdiep en het Egypten-einde en den Breedenweg en de andere langs de Kerkelaan, hel Westerdiep en verder over Muntendam enz.

De ondernemers Eerkes en Doewes (opvolger van Azing Venema) beiden logementhouder, ontvangen op 29 november 1867 toestemming tot de "oprigting van de diligencedienst Veendam-Zuidbroek, afrijdende bij de logementen der adressanten". Eerkes was logementhouder van het hotel De Leeuw, waar tot en met 1878 tevens het gemeentehuis was gevestigd.

De situatie in het postkantoor werd, mede i.v.m. het zeer sterk toegenomen briefverkeer te Veendam en Wildervank, kennelijk onhoudbaar, want in 1869 verschijnen de eerste berichten over het stichten van een nieuw postkantoor.

Na enkele jaren van corresponderen met o.a. het Ministerie van Financien - men kon het aanvankelijk niet eens worden over de door het rijk aan de gemeente te betalen huursom van het post- en telegraafkantoor - wordt er op 15 juni 1872 grond voor de bouw van een post- en telegraafkantoor aangekocht van de heer Simon Kloosterhuis voor een bedrag van ƒ 1.500,-. Dit terrein was gelegen op een afstand van honderd meter van het toenmalige hotel De Leeuw (tevens gemeentehuis) aan het Oosterdiep. Reeds in 1860 was hier een telegraafkantoor gevestigd.

 Het oude postkantoor aan het Bocht Oosterdiep. Geheel rechts het voormalige tolhuisje en links ernaast het imposante gebouw van het Telegraaf- en Postkantoor. De opname dateert van omstreeks 1890

Er komt nu vaart in de zaak en op 4 februari 1874 wordt het nieuwe post- en telegraafkantoor in gebruik genomen. Tijdenlang heeft later kadoshop Snijders, Bocht Oosterdiep 23 hier gezeten. Het kantoor Veendam is nu voorzien van een goede huisvesting en een woning voor de directeur, de heer J.A.Sannes.

De huisvesting blijft - met het nodige onderhoud en een verbouwing in 1898 - gehandhaafd tot 1902, wanneer het postkantoor aan het Beneden Oosterdiep no. 39 in gebruik wordt genomen.

Op de foto hierboven het dienstlokaal van het postkantoor rond 1938.

Op 11 november 2010 sloot dit postkantoor voor altijd zijn deuren.

Veel activiteiten van de posterijen worden dan overgenomen door particuliere postagentschappen, waarvan dat van Primera in Veendam het belangrijkst is.

Ten onrechte staat de vestiging van het agentschap in de C1000 (nu: JUMBO) niet in dit rijtje opgenomen. Idem TNT Business Point aan de Loydsweg, dat ondertussen ook al weer is opgeheven.

Verbindingen:

  • Bodedienst naar Winschoten vv
  • Bodedienst naar Wildervank vv
  • Bodedienst naar Nieuwe Pekela vv 
  • Bodedienst naar Zuidbroek vv 
  • Bodedienst naar Borger Compagnie vv
  • Bodedienst naar Stadskanaal vv


Hulpkantoren onder Veendam:

 

Vervolg met: 

Stempels postkantoor Veendam op poststukken