Stempels Veendam op poststukken 

 

 

 

Van de postgeschiedenis van Veendam van vóór 1810 is zeer weinig bekend. Dit is waarschijnlijk te wijten aan de afwezigheid van stempels e.d. Aannemelijk is dat het briefvervoer plaats vond d.m.v. het scheepvaart­verkeer zoals barken, beurtschippers en trekschuiten.

 

 

 

 

 

 

  •  t.e.m.1810 - Veendam valt onder het distributiekantoor Zuidbroek 

  • 1810-1811  bijkantoor met de naam Veendam-Wildervank onder het postkantoor te Weener (oost-Friesland)

Bron: de notitie's van oud-burgemeester F.J. de Zee uit Veendam: 

De brieven werden vanaf Zuidbroek bezorgd en deze regeling veroorzaakte onnodige vertraging; althans zo oordeelde het gemeentebestuur en in 1809 werden dan ook pogingen aangewend om een directe verbin­ding met Assen te krijgen; men wees daarbij op de belangrijkheid van Veendam en op de goede verbin­dingswegen.

 Op het verzoek werd door de directeur-generaal van het voormalig Koninkrijk Holland een gunstige be­schikking genomen en bepaald, dat met ingang van 1 juli 1810 de postroute Assen-Oost Friesland over Veendam zou lopen.  

Door J. Woortman c.s. was in 1803 een nieuwe weg aangelegd (nu nog geheten Woortmanslaan) van Wildervank naar Borger- en Kielstercompagnie, welke tot koninklijke postweg werd gekozen, met voortzet­ting langs het Oosterdiep over Meeden naar Winschoten.

In Veendam werd in het hotel Wildeman (later achtereenvolgens hotel Everts, hotel Doewes, ± 1920 is het hotel afgebroken waarna een nieuw gebouw werd opgetrokken voor de Rotterdamse Bank) een bijkantoor der posterijen gevestigd, mede voor Wildervank, welk bijkantoor rekenplichtig zou zijn aan het postkantoor te Weener Oost Friesland. Door deze regeling werd de route, die vroeger over Groningen-Zuidbroek liep, met zeven uur verkort. Driemaal per week kreeg men nu de brieven en nieuwspapieren en men was zeer tevreden met deze in die dagen gunstige regeling.

Tot brievengaarder van dit bijkantoor werd benoemd de kastelein Wijndelt Jans de Groot, die een borgstelling van 300 gulden moest leveren voor "deszelfs goede en rigtige administratie". Tot borgen "ten behoeve van het Koninkrijk Holland" stelden zich Willem Brans, koopman en Tebbe Smit, kapitein te Veendam. Slechts korte tijd echter hoorde men door Veendam het wielgeratel van de postkoets want met ingang van I april 1811 werd zonder opgave van redenen (waarschijnlijk de invloed van de stad Gro­ningen) door de Prins-Aartsthesaurier de route weer over Groningen gelegd, ondanks hevige protesten van Veendam.

Niets mocht baten en voortaan werden brieven en nieuwspapieren wederom te Zuidbroek afgegeven, wat een vracht van 6 stuivers voor elke brief betekende. Voordien betaalde men slechts 2 stuivers.

  • 1911-1847 - Veendam valt onder het distributiekantoor Zuidbroek

Gezien de prijs van 6 stuivers, die men diende te betalen onder Zuidbroek en de 2 stuivers met de rechtstreekse verbinding, mag duidelijk zijn dat het verzenden van post een kostbare aangelegenheid was. Poststukken met postmerken uit deze periode zijn dan ook zeer schaars.

  • 1847 - postkantoor Veendam  

Met ingang van 1 oktober 1847 is het postkantoor Veendam opgericht, tevens een distributiekantoor te Wildervank. De eerste directeur was de heer H.M.A. Bertling. Het postkantoor werd waarschijnlijk gevestigd in het toenmalige hotel Everts op de hoek oosterdiep-Molenstreek. Hier was in 1810 het bijkantoor ook gevestigd.  Zie foto boven: over de brug staat de (post)koets voor de deur van Hotel Everts en de beurtschipper ligt aangemeerd.

Stempels

  • 1847-1853 Ronde stempel VEENDAM in rood met een doorsnede van 23mm, zonder jaartal, met schreefletters

Op vouwbrief van rond 1850, exacte jaartal onbekend

  • 1847-1851 Halfronde stempel VEENDAM FRANCO in blauw (type A)
  • >1854-1867 Ronde stempel VEENDAM in rood met schreefloze letters 

Op vouwbrief uit 1865.

  • 1868-1881 Tweeletterstempel VEENDAM in zwart

De tweeletterstempel VEENDAM is een dagtekeningsstempel en is in gebruik genomen op 1-7-1868. Een tweede exemplaar werd op 9-11-1871 verstrekt. De stempels zijn in gebruik geweest tot 16-11-1881.

De gebruikte letters M en A staan respectievelijk voor Morgen en Avond. Het tweeletterstempel was het eerste Nederlandse stempel met een (nog globale) uuraanduiding. De dag werd verdeeld in vijf tijdvakken:

  • 12M - 8M (12 uur ’s morgens-8 uur ’s morgens)
  • 8M - 12M (8 uur ’s morgens-12 uur ’s middags)
  • 12M - 4A (12 uur ’s middags-4 uur ’s avonds)
  • 4A - 8A (4 uur ’s avonds-8 uur ’s avonds)
  • 8A - 12M (8 uur ’s avonds-12 uur ’s morgens)
  • 1854-1867 Halfronde stempel VEENDAM FRANCO (type C) in zwart
  • 1861-1869 Kaderstempel FRANCO in zwart
  • 1867-1870 Takjestempel VEENDAM FRANCO in zwart
  • vanaf 1869 Puntstempel 109 in zwart

De Puntstempel of ook wel Nummer- of Nommerstempel genoemd was een vernietigingsstempel van frankeerzegels op brieven. Tevens moest een dagtekeningstempel worden aangebracht op de envelop. Tot 1877 was dit de tweeletterstempel en daarna de kleinrondstempel.

Hierboven zien we dus de combinatie van het puntstempel 109 met het tweeletterstempel VEENDAM op een envelop conform het voorschrift. 

Nog een afstempeling met de puntstempel 109, maar nu in 1885 gecombineers met een kleinronstempel VEENDAM.

Het recht dat betaald moest worden bij de invordering van de kwitantie werd middels frankeerzegels voldaan. Sinds 1 januari 1981 werd de puntstempel ook als vernietigingsstempel van postzegels op kwitwanties gebruikt. 

  • 1881-1905 Kleinrondstempel VEENDAM met een diameter van 22mm

Er is op 22 oktober 1894 een vervangende kleinrondstempel verzonden naar Veendam. Deze stempel onderscheidt zich van de vorige door een dikkere buitenrand. 

  • 1897-1906 Grootrondstempel VEENDAM met een diameter van 27mm

De grootrondstempel was bij het aanbieden van een poststuk zowel een vernietigingstempel als een dagtekeningstempel en een afdruk diende op de frankeerzegel te worden aangebracht, zogenaamde vertrekstempel. Bij aankomst in Wildervank werd de grootrondstempel van Wildervank als dagtekeningstempel gebruikt op bovenstaande kaart. Deze stempelafdruk wordt de aankomststempel genoemd.

Typenraderstempels

Vanaf juni 1906 zijn geleidelijk aan de dagtekeningstempels van de post-, hulp- en bijkantoren en stations vervangen door de typenraderstempels. In de Dienstorder 292 van 28 juni 1906 werd de volgende omschrijving gegeven: "stempels waarbij de uur-, dag- en jaarkarakters op draaibare radertjes langs ene gemeenschappelijke as zijn aangebracht, zodat bij dergelijke stempels geen losse karakters meer hoeven te worden verstrekt". Van 1906 tot november 1909 zijn typenraderstempels verstrekt met Arabische maandcijfers en daarna stempels met Romeinse maandcijfers. De eerste Typenraderstempel in Veendam was het type met de Arabische maandcijfers.

Langebalkstempels

  • 1906-1908? Langebalkstempel VEENDAM *1* met 12-uurs karakters (Arabisch)

Bovenstaand poststuk is van 1907 waarop een LB VEENDAM *1* met 12-uurs karakters (Arabisch).

  • 19??-19?? Langebalkstempel VEENDAM *1* met 24-uurs karakters (Arabisch)
  • 1906-19?? Langebalkstempel VEENDAM *2* met 12-uurs karakters (Arabisch)
  • 19??->1979 Langebalkstempel VEENDAM *2* met 24-uurs karakters (Arabisch)

Onduidelijk afdruk van het Langebalkstempel VEENDAM *2* met 24-uurs karakters op een aangetekende brief uit 1944.

  • 1908-1930 Langebalkstempel VEENDAM *3* met 12-uurs karakters (Arabisch)

Van de LB-stempel Veendam *3* is alleen de stempel met de 12-uurs-karakters verstrekt.

Kortebalkstempels

De kortebalkstempels Veendam hebben alle Romeinse maand-karakters.

  • 1916-1923 Kortebalkstempel VEENDAM +4+

De kortebalkstempel VEENDAM +4+ werd meerdere keren aan het postkantoor in Veendam verstrekt. Deze versie van de stempel werd in september 1923 teruggestuurd naar De Munt.

  • 1923-1950 Kortebalkstempel VEENDAM +4+

Op 3 februari 1923 is er ter vervanging van de gewone stempel van hiervoor een hamerstempel KB Veendam +4+ verstrekt. Deze stempel was in gebruik tot en met 26 september 1950 en werd 28 september 1950 teruggezonden.

  • 1930-1969 Kortebalkstempel VEENDAM +1+

Expres brief verzonden in 1934 uit Veendam naar Frankrijk. De gebruikte stempel werd op 6 januari 1970 vernietigd.

  • 1930-1963 Kortebalkstempel VEENDAM +3+

(geen afbeelding van een voorbeeld)

  • 1950-1957 Kortebalkstempel VEENDAM +4+

De derde variant van de KB Veendam +4+. Dit was ook een hamerstempel en is slechts over een relatief korte periode in gebruik geweest. De stempel werd op 1 juli 1957 door De Munt terugontvangen. 

Een zogenaamde zichtkwitantie waarop de vertrekstempel van het station Groningen 9263 d.d. 17 oktober 1952 en de kortebalk aankomststempel Veendam +4+, eveneens 17 oktober 1952. Verder zien we nog een bijzondere Z-stempel. Deze stempel geeft aan dat de geleverde koopmansgoederen op zicht worden geleverd. De afnemer heeft 14 zichtdagen om te besluiten in hoeverre hij de goederen behoudt of terugzendt.

Openbalkstempels

De hierna volgende stempels zijn verstrekt aan kantoor Veendam. Er is van dit type geen stempel met volgnummer 1 of 2 verstrekt. 

  • 1957-1963 Openbalkstempel VEENDAM +4+

De hamerstempel OB VEENDAM +4+ werd op 29 mei 1957 verstrekt en op 5 november 1963 afgekeurd. De Expres-brief van Ten Horn naar Neuss (Duitsland) is van 30-V-1963.

  • 1963->1987 Openbalkstempel Veendam 3

De frankeerzegels op dit aangetekend poststuk uit 1976 zijn afgestempeld met de openbalkstempel Veendam 3. In 1987 werd deze stempel door het postkantoor te Veendam nog gebruikt op een relatiestuk "EMS - de wereldkoerier van PTT Post).

  • 1964->1979 Openbalkstempel Veendam 4

Mooie stempelafdruk van het nieuw openbalkstempel "VEENDAM 4" met datum 2 november 1964. De hamerstempel was verstrekt aan kantoor Veendam op 1 augustus 1964.

Cilinderbalkstempels

  • 1969- >1979 Cilinderbalkstempel VEENDAM 1

 

Het stempel werd 17 november 1969 verstrekt ter vervanging van het kortebalkstempel.

Aangetekend poststuk uit 1973 met Cilinderbalk Veendam 1.

  • Cilinderbalkstempel VEENDAM 2

Aangetekend poststuk uit 1993 met Cilinderbalkstempel Veendam 2.

Het cilinderbalkstempel VEENDAM 2 was op 30.X.03 nog in gebruik.

  • Cilinderbalkstempel VEENDAM 3

Aangestekend stuk uit 1992 naar de Belastingdienst met de cilinderbalk Veendam 3.

  • Cilinderbalkstempel VEENDAM 4



Een briefkaart uit 1986 van de Technische School te Veendam aan de ouders van Derk (privacy!) gestempeld met een cilinderbalkstempel Veendam 4 d.d. 3-9-1986.



De achterzijde van deze kaart wil ik u niet onthouden en betreft het absent zijn (of spijbelen) van een leerling van de school. De kaart is echter niet met een reden geretourneerd.

Een cilinderbalkstempel VEENDAM 4 op een briefkaart. De stempel op de kaart heeft als datum 15.II.89-10.

Een afdruk van het cilinderbalkstempel VEENDAM 4 op een blokje Nvph 1556 met afstempeldatum 6-.I-94. 06

  • 1984->1992 Cilinderbalkstempel VEENDAM 5

Een kerstkaart van december 1984 met bet cilinderbalkstempel Veendam 5.

Aangetekend poststuk van Veendam naar Groningen maar nu met datum 25 juni 1992.

  • Cilinderbalkstempel VEENDAM 6

Drukwerk uit 1989 met het cilinderbalkstempel Veendam 6.

  • Cilinderbalkstempel VEENDAM 7

Nieuwjaarskaart van december 1990 met de cilinderbalkstempel Veendam 7. 

Cilinderbalkstempels van Postagentschappen

  • 1973-1979 Cilinderbalkstempel VEENDAM-Kleine Vaartlaan 1

Op 3 juli 1973 werd dit stempel aan het postagentschap verstrekt. Het stempel werd vernietigd per 17 oktober 1979

(nog geen poststuk met stempel aanwezig)

  • 1975- >1979 Cilinderbalkstempel VEENDAM-60e Laan 1

Tot en met 1975 viel dit agentschap onder postkantoor Wildervank en heette Wildervank-Bareveld. In 1975 kwam dit agentschap onder kantoor Veendam te vallen en kreeg de naam Veendam-60e Laan. Het stempel Veendam-60e Laan 1 werd op 5 februari 1975 voor het eerst in gebruik genomen.

Een cilinderbalkstempel Veendam-60e Laan 1 uit 1982. 

  • 1977- >1979 Cilinderbalkstempel VEENDAM-Ommelanderwijk 1

Het stempel werd op 1 november 1977 voor het eerst in gebruik genomen.

(nog geen poststuk met stempel aanwezig)

  • 1977- >1979 Cilinderbalkstempel VEENDAM-Poststraat 1

In 1969 hield de Gemeente Wildervank op te bestaan en is deze samengevoegd met de Gemeente Veendam. Het postkantoor van Wildervank werd in 1977 hierdoor Veendam Poststraat.

Op 26 september 1977 werd een nieuwe stempel opgeleverd dat op 1 november 1977 in gebruik is genomen. 

Hierboven op een aangetekend stuk uit 1984 zien we de cilinderbalkstempel Veendam-Poststraat 1. 

Nog een mooi voorbeeld van het stempel op een kindervelletje Nvph 1107 uit 1976. Het velletje is met VEENDAM-POSTSTRAAT 1 afgestempeld op 27.X.83-18.

Op het velletje zien we linksonder een drukkruis bestaande uit de kleuren waarmee het velletje is bedrukt. De kleuren zijn afkomstig van de verschillende drukcilinders, die bij het drukken zijn gebruikt. De lijntje moeten precies over elkaar heen vallen, zo niet dan heb je een kleurverschuiving in de zegel.

Rechtsonder zien we nog een geel snijlijntje.

  • 1979-1988 Cilinderbalkstempel VEENDAM-DE REEDE 1

In het Winkelcentrum De Reede in de wijk Sorghvliet van Veendam is op 13 augustus 1979 postagentschap Veendam-De Reede gevestigd ter vervanging van de per 1-7-1979 gesloten postagentschap Veendam-Kleine Vaartlaan. 

Op 2 augustus 1979 werd de cilinderbalkstempel Veendam-De Reede 1 besteld.De datum van uitlering van het stempel is onbekend vanwege de decentralisatie van de postadministratie hiervan.

Een voorbeeld van het cilinderbalkstempel Veendam-De Reede uit 1983. Dit stempel is rond september 1988 vanwege de slechte staat waarin het verkeerde buiten gebruik gesteld.

  • 1988-1989 Cilinderbalkstempel DE REEDE 2

De cilinderbalkstempel De Reede 2 werd in september 1988 verstrekt ter vervanging van de ingeleverd stempel Veendam-De Reede 1. Echter bij de ververvaardiging van de stempel is er iets fout gegaan. De Reede is geen plaatsnaam, maar een straatnaam. Het had dus Veendam-De Reede 2 moeten zijn. Het duurde tot in de loop van 1989 voordat de stempel werd vervangen. Omdat er nagenoeg geen frankeerpost met de stempel werd afgestempeld, omdat dit gebeurde in het sorteercentrum te Groningen, en de stempel nagenoeg alleen gebruikt werd voor bijzondere loketzaken, was vervanging volgens een medewerker niet zo dringend nodig.

  • 1989->1997 Cilinderbalkstempel VEENDAM-DE REEDE 1 

Medio 1989 werd weer een cilinderbalkstempel Veendam-De Reede 1 verstrekt dat feitelijk diende ter vervanging van de kapotte stempel van 1988. De stempel werd gebruikt voor vooral de bijzondere lokethandelingen, zoals hierboven blijkt bij de afhandeling van een ter post aangeboden postpakket in 1997. 

Filatelistische stempels 

  • 1964 - Postzegeltenstoonstelling Veendam

In 1964 werd het 10-jarig bestaan gevierd van Filatelistenvereniging Veendam e.O. met een tentoonstelling en een speciaal tentoonstellingsstempel. In de buitenring van de stempelafdruk staat de tekst "Veendam 29 t.e.m. 31 oktober 1964 - Postzegeltentoonstelling" en in de binnenring staat een afbeelding van het wapen van de Gemeente Veendam.

  • 1983 - Nationale Postzegeltenstoonstelling Veendam

Gedurende de 13-15 mei 1983 werd de nationale postzegeltentoonstelling Veendamphila 1983 gehouden in Veendam. De tentoonstelling was georganiseerd door Filatelistenvereniging Veendam e.O. Tevens hadden de Bondsdagen 1983 plaats in Veendam. In de binnenste ring van de stempelafdruk staat het gemeentewapen van Veendam afgebeeld.

  • 1983 - 71 Filatelistendag Veendam 

De stempel heeft de tekst "71e Filatelistendag Veendam - Veendam 15 mei 1983". In het middenveld staat de plaatselijk bekende klapbrug, aangevuld met het gemeentewapen, afgebeeld.  

  • 1989 - Filatelieloket Veendam

Op 3 november 1989 werd in het postkantoor van Veendam een filatelieloket geopend. Ter herinnering aan dit feit een speciale stempel met in het midden een afbeelding van het Veendammer raadhuis.

  • 1994 - Veendamphila 3

In 1994 vierde Filatelistenvereniging Veendam e.O. haar 40-jarig bestaan met de tentoonstelling Veendamphila 3, die plaats had op 3-6- maart 1994. Voor de tentoonstelling was een speciaal stempel ontworpen met als afbeelding de verenigingslogo de Veendammer klapbrug. Ook was er een speciaal aantekenstrookje met de tekst "Veendam Veendamphila 3 1994" ontworpen ter herinnering aan deze tentoonstelling.

  • 1998 - Veendamphila 4

Op 6-8 november 1998 werd ter viering van het komend 45-jarig bestaan van de vereniging de tentoonstelling Veendamphila 4 gehouden. De tekst op de stempel: Veendamphila 4 - Filatelistenvereniging Veendam en omstreken. In de stempel staat een afbeelding van de klabbe- de klapbrug van Veendam.

Administratieve stempels

  • December-(naam-)stempel Veendam

Kaart met Kerst- en Nieuwjaarwensen in de periode 1 januari 1977 t/m 1-1-1980 (tarief destijds 40 ct voor een briefkaart). Vanwege de decemberdrukte werden alle mogelijke naamstempels gebruikt voor de verwerking van de bulkpost.

Nogmaals de naamstempel Veendam, maar nu in blauw in plaats van zwart. De envelop is van rond 1960.

In Veendam liep in de Decembermaand 2004 in de wijk Langebosch deze kerstman-postbode. Hier te zien op de terugweg langs De Reede op weg naar het postkantoor.

  • Rubber kantoorstempel Veendam

Aangetekend stuk van rond 1998. Er is geen dagtekeningstempel gebruikt zoals voorgeschreven, maar een rubber adresstempel van het kantoor Veendam: PTT Post, Postkantoor, Postbus 99130, 9640 NA  Veendam.

  • Kantoorstempel Veendam

Vijf jaar later dan het voorbeeld van hierboven zien we een juist gebruik van een (hier onduidelijke) naamstempel op een formulier Administratie Porten. Dit is een standaardformulier en dient middels een kantoorstempel verpersonialiseerd te worden. 

 

  • Kantoorstempel "PT KANTOOR VEENDAM"

Herdenkingsenvelop van de eerste reis van SS Rotterdam van Rotterdam naar New York op 3 september 1959. De postzegel op de envelop is afgestempeld op de SS Rotterdam met een openbalkstempel "Postagentschap a/b SS Rotterdam" 9.  Al het post dat verstuurd werd vanaf het schip kon met Nederlandse zegels worden gefrankeerd worden als het via het postagentschap op het schip werd verzonden. Bij aankomst in New York werd de envelop overgedragen aan de Amerikaanse posterijen en kreeg eerst de stempel  New York N.Y. Paquebot sep 11 1959. Achter op de envelop de reguliere stempel van New York N.Y. d.d. sep 11 10AM 1959.

  • Kantoorstempel met datum

Achter op een adreskaart van een geïmporteerd pakket uit Duitsland, dat onder rembours werd verzonden naar Veendam, stond bovenstaand kantoorstempel ter ontvangst.

  • Stempel beschadigd ontvangen

Bovenstaand envelop uit 2004 was in het sorteerproces ergens blijven haken en daardoor flink beschadigd. Ter excuus niet de dienstbrief P 2152 maar slechts een onduidelijke stempel met de tekst "Beschadigd te Veendam ontvangen d.d. ...

Tekstdeel van formulier P2152

  • Postagentschapstempel Veendam Beneden Oosterdiep 

Op 1-1-2017 is PostNL gestopt met het stempelen op de postagentschappen. Hierboven ziet u nog de stempel van Veendam Beneden Oosterdiep d.d. 9-12-2016

Streekpost stempels