Terug naar start virtuele wandeling

N.H. Kerk

In de tijd dat Finsterwolde nog bestond uit twee buurtschappen, West-Winserwalda en Ast Winserwolda, waren er ook twee Roomse kerken.

In Ast-Winserwalda stond de Sint Nicolaaskerk, gewijd aan de heilige Nicolaas. De Dollard was er toendertijd nog niet. De rivier de Eems in Duitsland stroomde rechtstreeks uit op de Waddenzee. De dijken langs de Eems werden niet altijd evengoed onderhouden, gedeeltelijk doordat de landheren onderling liever vochten en/of gewoonweg omdat het geld er niet was. De beruchte Dollardvloeden deden de landen achter de dijk in meerdere keren geheel overstromen.  De Dollard heeft ten westen van Finsterwolde gestaan tot boven Midwolda en Scheemda en ten oosten tot aan Blijham. De kerk van Ast-Winserwalda ging uiteindelijk ook ten onder aan deze stormvloeden. Achter de boerderij van D.J. Mulder op Ganzedijk zijn restanten gevonden, die worden toegeschreven aan deze kerk.

De kerk van West-Winserwalda (het huidige Finsterwolde) bleef net gespaard door de vloeden en is van oorsprong een Romano-Gothische kruiskerk uit het begin van de 13de eeuw.

De huidige vorm van de NH-kerk dateert van 1586/1587. Het kruis werd weggebroken, het gebouw werd 5½ meter verlaagd en er werd een koor aangebouwd.

 

Ook in 1893 werd besloten tot het herstellen en het onderhouden van de kerkelijke bezittingen. De aanbesteding in de Winschoter Courant van 20 december 1893.

Bij de aanbesteding van het onderhoud der kerkelijke gebouwen door de kerkvoogdij schreef de plaatselijke timmerman Fokko Lindeman in met de op een na hoogste som, 1371 gulden. De gunning wordt nog even aangehouden. Wel gunt de kerkvoogdij alvast het schilderwerk.

In de oorlog 1940-1945 heeft de kerk ook nog de nodige schade opgelopen van de bechietingen.

In 1970 is de kerk grondig gerestaureerd. Hierbij is onder meer het meubilair uit het koorgedeelte weggehaald en is het koor het  liturgisch centrum geworden. 

Tot 1825 was het algemeen gebruikelijk dat belangrijke personen in de kerk werden begraven. Daarna is dat bij wet verboden.

Zo vinden we in de N.H. Kerk van Finsterwolde in het koor diverse grafzerken. Er is ook  een grafkelder te vinden.

 

Boven de toegangsdeur van de kerk staat vermeld:

"Leer hier Uw hoogen stand / Uw waarde als mens beseffen en tracht door Jezus Geest / U daartoe op te heffen."

De kerk bezit een orlog uit 1807-1808 van de bekende orgelbouwer H.F. Frijtagh.

Het interieur.

De kerkbanken stammen uit de vroege negentiende eeuw en zijn van eikehout. Op de herebank aan de noordzijde zien we het wapen van de boerenfamilie Heddema uit Finsterwolde. Het wapen laat het jaartal 1813 zien.

De versierde preekstoel is waarschijnlijk van rond 1806.

 

Toren

 

Los van de N.H. kerk staat de toren uit 1820/1822, gebouwd naar een voorbeeld van Sant Georgio in Venetië. Hier stond voorheen een lage houten toren uit 1663. 

 BASILIEK VAN SAN GIORGIO MAGGIORE

De eerste steen werd gelegd op 16 juni 1820 door kerkvoogd D.G. Garrelds en zijn echtgenote O.J. Takens. De toren is gebouwd op 96 geheide palen van 18 tot 28 voet lengte. De hoogte van de toren is 152½ voet. Op de spits van de toren staat in plaats van een haan een paard.

Ook de toren van Finsterwolde is niet zonder schade door de oorlog 1940-1945 gekomen.

Rechts aan de voet van de toren zien we het gebouwtje dat destijds dienst deed als  brandweerkazerne. De brandslangen werden na gebruik in de toren te drogen gehangen.

De toren behoorde bij de N.H.-kerk en is in 1963 door de gemeente Finsterwolde overgenomen en in 1967 gerestaureerd voor 73.000 NLG (= 33.125 EUR).

Nu voor alle leeftijden ter verpozing een rekensommetje uit een "Rekenboekje voor de jeugd" van H. Kremer, dat meer dan 180 jaar geleden verscheen.

"De kostbare toren te Finsterwolde is in de jaren 1920-1921 gebouwd en staat op 96 ingeheide palen van 18 tot 28 voeten lengte, heeft een vierkant muurwerk, hetwelk onder, ter hoogte van 3 voeten met  een plint van Bentheimer steen, tussen zes lagen gebakken steen, met gelijke Bentheimer of zerksteen op de hoeken en boven op het muurwerk met een lijst van gelijken steen gedekt, is voorzien. Van dit muurwerk is het fondament, over het midden des muurs, lang 80vt., dik 7 1/2 vt., diep 8 1/6 vt., de eerste verdieping lang 80 vt., dik 4 1/6 vt., hoog 21 1/2 vt., de tweede verdieping lng 81 2/3 vt., dik3 3/4 vt., hoog 20 1/2 vt., de derde verdieping lang 83 1/3 vt., dik 3 1/3 vt., hoog 18 vt., de vierde verdieping lang 85 vt., dik 2 11/12 vt., hoog 14 vt.

Daarop volgt een hol houten achtkant van 22 voeten hoogte, dan een leijen kap of eene spits, hoog 46 voeten en eindelijk eene steng, die 10 1/2 voet boven de kap is (alle  Groninger maat).

Vragen: A. Hoe hoog is het muurwerk boven de grond? B. Hoe hoog is de geheele toren? En indien er in iederen kubieken voet  16 stenen zijn  en de zerken plint en hoekstukken voor gebakken stenen gerekend worden: C. Hoeveel stenen waren er dan tot het fondament, iedere verdieping en den geheelen toren benoodigd, zoo voor den openen boog des doorgangs en de 16 luchtgaten 39.050 stenen minder gerelend worden?" 

Antwoorden middels deze link.

Een doorkijkje onder uit de toren richting NH-kerk. Links ligt het kerkhof.

Kerkhof

Niet alleen nu speelt de iepziekte, maar ook al in de jaren dertig van de vorige eeuw.

 

De statige iepen rond het kerkhof werden alle gekapt.

De houthakkers slaan er driftig op los met hun bijlen.

Toen was bomenkappen nog mannenwerk. De mannen moesten hun werk doen zonder kettingzagen, hoogwerkers en hijskranen.

Daar ligt er weer een met allen erbij, die er iets mee van doen hebben.

 Na 35 jaar zijn de bomen op de achtergrond al weer behoorlijk gegroeid.

Het kerkhof bestond in het begin alleen uit het vak rondom de kerk. Rond de voorlaatste eeuwwisseling is het kerkhof uitgebreid tot de huidige omvang.

Ingang Van het kerkhof aan de Hoofdweg

De officiële ingang van het kerkhof is met het gereed komen van de twee nieuwe velden verplaatst naar de Hoofdweg. Men hoeft nu dus bij een begrafenis niet meer onder de toren door om op het kerkhof te komen.

Op het oostelijke vak vinden we in tegenstelling tot alle andere graven ook een bijzonder grafmonument aan.

Tijdens de landarbeidersstaking in 1929 is Eltje Siemens als toeschouwer door een verdwaalde kogel dodelijk verwond.  De gezamenlijke arbeiders hebben met zijn allen "gelapt" voor dit herdenkingsmonument.

Meer hierover via deze link.

Op hetzelfde vak vinden we verder ook nog bijzondere (kinder)graven.

In 1953 werd het voormalige NSB-kamp ingericht voor de opvang van de KNIL-Ambonezen uit voormalig Nederlands Indië. In dit kamp stierven relatief veel kinderen die zijn begraven op het kerkhof van Finsterwolde.

Zie voor meer over dit onderwerp "Het Ambonezenbosje" in de CC-polder onder deze link.

Verder zijn nagenoeg alle graven van het kerkhof in Finsterwolde door mij gefotofrafeerd. Het veld rondom de NH-kerk is door Paul Stuit gefotografeerd. Hij heeft alle foto's bewerkt en op graftombe laten zetten. Via graftombe is voor de liefhebbers een digitaal kopietje van een graffoto te verkrijgen.

Terug naar start virtuele wandeling

Antwoorden rekensom Toren:

A. 74 voeten, B. 152 1/2 voet en C. het fondament 78.400, 1e-verdieping 114.677, 2e-verdieping 100.450, 3e-verdieping 80.000, 4e-verdieping 55.533 en tot den geheelen toren, na aftrek van de 39.050 stenene, 390.000 stenen.

Terug naar de rekensom