Er zijn van Veenlust en haar tuin meer dan 100 verschillende foto's bekend. Aan de hand van mijn verzameling laat ik een beeld zien hoe Sociëteit Veenlust en haar omgeving in de loop van de jaren is gewijzigd.
Het gebouw
In 1883 stond het gebouw van Sociëteit Veenlust nog op de Internationale, Koloniale en Uitvoerhandel Tentoonstelling te Amsterdam en deed dienst als Duits restaurant. Na de tentoonstelling werd het gebouw verscheept naar Veendam en ging dienst doen als sociëteit.
Het gebouw paste wat betreft de bouwstijl geheel niet in de veenkoloniale lintbebouwing. Het gebouw werd door sommigen op handen gedragen, terwijl anderen het verfoeiden.
Dezelfde foto als van de afbeelding hiervoor, maar nu was de kaart ingericht om een tekst te plaatsen naast en onder de foto. Destijds mocht dat van de Posterijen nog niet aan de adreszijde, want dan was de kaart geen drukwerk meer, maar mest worden gefrankeerd als brief. De kaart heeft als stempeldatum 30 april 1900.
Het gebouw had buitenmuren in oker en was reeds voorzien van isolatie. Het Brabants stucwerk was met stro opgevuld. Verder waren de muren voorzien van met goud gesjabloneerd behang.
Deze foto toont de biljartzaal. Slechts toegankelijk voor sociëteitsleden en genodigden. Het gewone volk kreeg van al dit pracht en praal niets te zien.
En de genuttigde flesse wijn moesten ook worden ingekocht.
In 1910 was het feest in Nederland. Koningin Wilhelmina vierde haar 30ste verjaardag en was tevens al weer 12 jaar koningin van Nederland. Op de kaart zien we de wapens van Nederland en haar elf provinciën. Tevens zien we de onderzijde opgeluisterd met postzegels, waaronder de serie Koningin Wilhelmina bontkraag, die vanaf haar inhuldiging in 1898 zijn uitgegeven.
Deze kaarten zijn uitgegeven in meerdere plaatsen van Nederland met voor iedere plaats een eigen karakteristiek gebouw. Voor de kaart van Veendam is gekozen voor Sociëteit Veenlust.
Een kaart van rond 1912. Het jaar dat de Sociëteit haar hoogtepunt vierde: het bezoek van Hare Majesteit Koningin Wilhelmina. Op 5 juli 1912 werd 's middags Veenlust aangedaan tijdens haar bezoek aan de Groninger Veenkoloniën.
Deze kaart toont waarschijnlijk de onderhoudswerkzaamheden aan de bestrating naar aanleiding van de komst van de Koningin.
Koningin Wilhelmina bij haar bezoek in 1912 aan Veendam op de veranda van Societeit Veenlust.
Veenlust met handkar. Werkzaamheden zullen er altijd in overvloed zijn geweest.
Veenlust was een trekpleister voor velen. Even op de foto voor de Sociëteit Veenlust, dat wilde iedereen wel.
Om de eindjes commercieel gezien aan elkaar te knopen werden er allerlei activiteiten ontplooid. Rechts zien we de uitbouw waar filmvoorstellingen konden worden gehouden.
Een gezicht op de Sociëteit vanaf de Molenstreek. Let eens op de bunker die te zien is op deze foto.
Tijdens de oorlog liepen de culturele activiteiten sterk terug. Ook was er te weinig geld voor het plegen van onderhoud aan het gebouw. In zes jaar tijd was het gebouw sterk uitgeleefd.
In 1946/1947 werd veel achterstallig onderhoud verricht. Na een ontvangen schadeuitkering op basis van militaire vorderingen werd in 1948 groot onderhoud gepleegd en vond er een modernisering aan het gebouw plaats.
Het gebouw werd strakker. Zie bijvoorbeeld boven de ramen waar de versieringen weg zijn, terwijl deze nog op de veranda links aanwezig zijn.
Het interieur werd ook aangepast aan de nieuwe tijd. Op deze ansichtkaart uit 1949 zien we een gezellig zitje. Op de achterzijde van de kaart naar Zweden staat "Hor arbete jag" (hier werk ik- kellner).
Veenlust gezien rond 1955 vanaf "Douwes Klabbe". Na de oorlog draaide Veenlust slecht en bleef uit de rode cijfers door een goed lopend bioscoop. De sociëteisgedachte kwam in deze jaren steeds verder in de verdrukking. Een statutenwijziging maakte het mogelijk om van Veenlust een hotel te maken.
Bovenaagezicht van het Veenlust-complex. Rechts zien we de winkel van Herman Theiken.
Op deze foto uit het midden van de jaren vijftig zijn nog duidelijk de drie torentjes op het gebouw zichtbaar.
Op 1 augustus 1960 werden de verbouwingsplannen door de Provincie goedgekeurd. Door de sloop van de torentjes en de bouw van het hotel verdween het eens zo beeldbepalend gebouw uit zicht.
Gemoderniseerde eetzaal van het restaurant gedeelte.
Het hotel werd in 1963 geopend. Tekorten bleven de exploitatie teisteren. In 1965 werd de nu verliesgevende bioscoop gesloten. In 1969 werd het een definitieve einde voor de Sociëteit Veenlust en ging Veenlust over naar de Gemeente Veendam.
Veenlust rond 1980
Ook onder het beheer van de Gemeente moesten er jaarlijks flinke tekorten worden aangevuld. Het geluk werd gezocht in verpachting van het geheel aan het Van der Valk concern. Dit leidde tot slechts een verdere neergang.
In 1999 werd Veenlust gesloopt.
Na de sloop van Veenlust kreeg het Veenlustterrein een woonbestemming. Het gebouw blijft in mijn ogen veel overeenkomst vertonen met een hoop turf.
Jammer, jammer....
Maar Veenlust leeft voort op schilderijen. Hier een voorbeeld: zie verder http://www.museumzondag.nl/blog/2009/03/veenlust/
De tuin
De Veenlusttuin was wel toegankelijk voor het gewone publiek. De gemeente had dit echter in het begin van de vorige eeuw wel moeten afdwingen.
Tuinlieden aan het werk. Op de achtergrond de Sociëteit.
Deze kaart uit 1902 werd gebruikt om de nieuwjaarswensen over te brengen.
De Veenlusttuin in de jaren twintig met links de kegelbanen. Op de foto zien we de beheerder Hebbo Schierbeek met zijn hondje Teddie.
Een van de vijvers met brug.
Tuin met brug rond 1905.
Links ziet u nogmaals de kegelbanen.
In de wintermaanden was de tuin kaal, maar toch nog aangenaam genoeg om op een bankje te zitten lezen.
De tuin was een eldorado. 's Avonds werd de tuin verlicht met koolpitslampen. De palmen die u op de foto ziet overwinterden in de oranjerie.
Het sportterrein
Naats het park lag het sportterrein.
De tribune op het sportterrein. Waar u de bomen ziet ligt nu het winkelcentrum De Promenade.
Aan publieke belangstelling was destijds geen gebrek.
Paardenrennen op het sportterrrein.
Ook het landbouwcongres van 1905 te Veendam werd gehouden op het sportterrein, dat voor dit doel was omgetoverd tot een feestelijk terrein met ruimte voor de te houden veetentoonstelling met veel paarden, zoals te zien is op deze congreskaart met stempeldatun juni 1906.
Naast sportwedstrijden werden er ook festiviteiten gehouden op het terrein. Hier ziet u praalwagens opgesteld van het bloemencorso.
Aan de achterzijde van het plantsoen liep een wandelpad naar de Rijks HBS. De foto is van 1935.